Ostatnio, kiedy jestem zapytana o to, czym się zajmuję, odpowiadam dość ogólnie, że biżuterią. Dlaczego? Ponieważ nie tylko ją projektuję i wytwarzam w ramach Gusta, ale rozmawiam oraz piszę o niej, a ten skrawek mojej biżuteryjnej działalności możecie poznać w książce pt. „Artyści złotnicy. Rozmowy o polskiej biżuterii”, która została wydana przez YES i Galerię YES, dzięki inspirującej Magdalenie Kwiatkiewicz. A jak to się wydarzyło? Już śpieszę z wytłumaczeniem.   

Podczas pracy w poznańskiej galerii YES zafascynował mnie świat biżuterii autorskiej, do tego stopnia, że w swojej pracy magisterskiej na temat estetyki, zapytałam projektantów biżuterii, m.in. Karolinę Bik, Agatę Bieleń i Annę Ławską o to, czym dla nich jest piękno przedmiotu. Ówczesna dyrektor Galerii YES Małgorzata Lisiecka, wiedziała, że Pani Magdalena Kwiatkiewicz (założycielka Galerii YES oraz współzałożycielka YES Biżuteria), poszukuje osoby, która odwiedzałaby polskie pracownie złotnicze i rozmawiała z twórcami biżuterii. Zaproponowała, bym zajęła się tym projektem. Pomysł wydał mi szalenie interesujący, tym bardziej, że jako kulturoznawca chciałam zbadać tę dziedzinę sztuki, o której tak mało się mówi.  

 Mariusz Pajączkowski, pierścionek, 2008 r., srebro, brylant | Kolekcja M.M.Kwiatkiewicz 

W 2014 r. na Warszawskich Targach Złoto Srebro Czas, Pani Magdalena Kwiatkiewicz zapoznała mnie z Witkiem i Zofią Kozubskimi, sugerując, abym swoją podróż zaczęła właśnie od nich, ponieważ są szalenie sympatyczni i mają ogromną wiedzę na temat polskiego złotnictwa. I tak się stało. Miesiąc po targach wyruszyłam do stolicy na pierwszy wywiad – stres był ogromny! Z dworca odebrała mnie Pani Zofia, która ochoczo opowiadała o okolicy, harcerstwie i ptakach – taki przyjacielski spacer był mi wówczas bardzo potrzebny, a całkowitej otuchy dodało mi wspólne śniadanie u Kozubskich w ich mieszkaniu na Żoliborzu – poczułam się jak na wakacjach u cioci i wujka. Rozmawiało nam się bardzo przyjemnie, a z każdym zdaniem byłam bardziej ciekawa sztuki złotniczej, oraz życia jej twórców, dlatego postanowiłam wzbogacić wywiady o pytania na temat wychowania estetycznego i zainteresowań poza sztuką. Na zakończenie spotkania Witek zaprosił mnie do pracowni, gdzie mogłam zobaczyć przestrzeń, w której na co dzień pracuje z żoną. Byłam już wcześniej w warsztacie złotniczym, ponieważ uczyłam się złotnictwa, ale niektóre narzędzia czy sprzęty były mi całkowicie obce, tym bardziej, że roiło się tam od autorskich narzędzi Witka. Tego dnia, dzięki Pani Zofii, miałam drugi wywiad z ich serdeczną przyjaciółką Kamilą Rohn, do której zawiózł mnie Witek. To było równie piękne spotkanie, ponieważ Pani Kamila jest cudowną osobą, a dodatkowo bardzo rzeczowo przygotowałą się na wywiad – uszykowała wycinki z gazet, oraz zrobiła ksero starych wywiadów, co bardzo ułatwiło mi pracę. W jej kuchnio-pracowni oglądałyśmy stare zdjęcia i unikatową biżuterię z lat 80., zajadając rogale i trzymając koty na kolanach. Brzmi fantastycznie i tak było!  

Dzięki tym dwóm spotkaniom miałam przyjemność poznać niebywałych i pięknych ludzi, i zrozumiałam, że chcę zagłębiać się w ich środowisko i bywać z nimi. Wracając pociągiem, zaczęłam spisywać swoje obserwacje odnośnie spotkań i stwierdziłam, że okoliczności wywiadu, które mi towarzyszyły, to dodatkowa wartość, którą można dodać przy każdym złotniczym bohaterze.

Przez kilka lat, przemieszczając się po Polsce, rozmawiałam z kolejnymi złotnikami – z Mariuszem Pajączkowski, Jackiem Baronem, Andrzejem Bandkowskim, Andrzejem Bielakiem, Agnieszką Bruzdą, Jerzym Szymulą, Aleksandrą Mamoń. Jeden z nich – Pan Jacek Byczewski – sam mnie odwiedził w Galerii YES, natomiast profesor Andrzej Boss postanowił odpowiedzieć na moje pytania mailowo. Każdy z nich pytał, gdzie ukaże się wywiad, a ja nie znałam jeszcze odpowiedzi, ponieważ było kilka propozycji. Początkowo myśleliśmy o publikacji rozmowy na galeryjnym blogu, potem o tym, aby upublicznić je w pismach branżowych, ale ostatecznie postawiliśmy na wydanie książki, w której znajduje się jedenaście wywiadów, otoczonych biografią, okolicznościami rozmowy, zdjęciami z kolekcji biżuterii Marii Magdaleny Kwiatkiewicz, imiennikami artystów oraz unikatowymi kolażami inspirowanymi twórcami biżuterii autorstwa mojej przyjaciółki Marty Krzyszowskiej, która również pracowała ze mną w Galerii YES.   

 Marta Krzyszowska, kolaż inspirowany biżuterią Andrzeja Bossa, 2019r.  

Ubolewam nad tym, że nie udało mi się porozmawiać z prof. Ireną Huml. Napisałam do niej list w sprawie wywiadu, na który odpowiedziała mi jej córka, z informacją, że pani profesor odeszła. Ta smutna wiadomość uświadomiła mi, że projekt należy sumiennie realizować, aby uwiecznić dorobek polskiej kultury złotniczej.

Dobra wiadomość jest taka, że mogę zapowiedzieć drugą część publikacji, w której najprawdopodobniej znajdą się:Tomasz Zaremski, Państwo Jaworscy, Jarosław Kolec, Alicja i Jakub Wyganowscy, Grzegorz Błażko, Boguś Bytomski, Tomasz Stajszczak czy Andrzej Szadkowski.

Każdy wywiad jest inny, ponieważ każde spotkanie z projektantem było wyjątkowe. Jedna rozmowa trwała godzinę, druga cztery, jedna odbyła się w aucie, inna w kawiarni, ale każda z nich utwierdziła mnie w przekonaniu, że polskie towarzystwo złotnicze to zdolne i niebywale barwne środowisko, o którym należy mówić dużo i treściwie, ponieważ jego przedstawiciele na to zasługują, a my, odbiorcy powinniśmy o nich słuchać. Dla mnie każde spotkanie z artystą/złotnikiem to wyróżnienie. Cieszę się, że twórcy dzielą się ze mną swoimi historiami, zapraszają do pracowni. To, że ich poznaję, obcuję w ich przestrzeni, a później spisuję naszą rozmowę, to dla mnie jak kolejne studia, na których uczę się od wielkich mistrzów, jak funkcjonuje złotniczy świat, który całkowicie mnie pochłonął. Zatem jeśli interesuje was, dlaczego Jacek Byczewski w rzeźbiarskim cyklu „Szef kuchni poleca” wykonał „Jajko z niespodzianką”, dlaczego Kozubscy tak chętnie tworzą aluminiowe ptaki, a Kamilla Rohn srebrne żyrafy – to zachęcam do lektury.    

Marta Krzyszowska  

Książka dostępna stacjonarnie w Galerii YES | Paderewskiego 7 | Poznań  

lub online na YES Biżuteria  

Kolaże:  @tula_collages 

 ***

Tekst: Agnieszka Jankowiak

Korekta: Marika Krystman